1.Pomotehnički zahvat rovašenja

POMOTEHNIČKI ZAHVAT ROVAŠENJA
Zahvat rovašenja u osnovi podrazumeva zasecanje kore iznad spavajućih pupoljaka na starijim delovima stožine ili granama u cilju izgradnje vretenaste uzgojne forme i u ogolelim zonama duž stožine, zatim zasecanje kore iznad zimskih vegetativnih pupoljaka na letorastima prilikom formiranja vretena a umesto niskog prekraćivanja sadnica, kao i iznad određenih bočnih razgranavanja na stožini ili na poluskeletnim prirastima tj. na jakim granama u cilju uravnoteženja rasta nosača rodnog drveta (pospešivanja rasta slabijih prirasta radi dobijanja normalno razvijenih nosača rodnog drveta ili radi umirenja rasta prebujnih grana). Buđenje spavajućih pupoljaka i pojačavanje rasta bočnih razgranavanja na stožini ima za cilj popunjavanje praznih prostora i uravnotežavanje rasta prema pozicijama prirasta u strukturi vretenaste uzgojne forme. Pozitivni efekti rovašenja u pogledu buđenja pupoljaka i pospešivanja rasta novoaktiviranih prirasta u velikoj meri su određeni terminom izvođenja, a to je neposredno pred kretanje vegetacije ili na njenom samom početku (zeleni vrh pupoljka kod koštičavog voća). Takođe je bitna i širina i dubina zarezivanja: ona bi trebalo da bude debljine oko 2-3 mm na mlađim granama i 3-5 mm na starijim granama, pri čemu je česta je primena sečiva sa duplim rezom, i sve do dubine pozicioniranog sekundarnog ksilema-floema, s obaveznim zahvatom 1/3-1/2 obima drvnog prirasta na kojem se zahvat vrši. Za dobijanje adekvatnog odgovora kod bujnog stabla potreban je relativno širok rez (moguća je i primena duplog sečiva za zarezivanje) i duži vremenski period za reakciju pupoljaka, ali ovaj zahvat nije osetljiv na temperature kao tretmani sa biljnim regulatorima rasta. Zarezi debljine manje od 2 mm ne daju tako uspešan odgovor jer rane nastale rovašenjem zacele i opet se uspostavlja transport auksina. Za dobijanje boljih rezultata aktiviranja odgovarajućih pupoljaka, poželjno je ukloniti ostale suvišne pupoljke, najbolje u vreme zelenog vrha pupoljka, uz istovremenu primenu fitohormona (npr. promalin), ili prihranu azotnim đubrivima. Promalin je biljni regulator rasta na bazi citokinina i giberelina koga proizvođači primenjuju ponekad u smislu premazivanja zasečenih mesta i pupoljka kako bi stimulisali razgranavanje. Obično se primenjuje u mešavini sa belom bojom lateks u fazi zelenog vrha pupoljka. Promalin najpouzdanije deluje pri umerenim-visokim prolećnim T (većim od 15 oC), dok produženo hladnije vreme nakon njegove primene može dati slabe rezultate.
Fiziološki mehanizam delovanja rovašenja zasniva se na sprečavanju descedentnog (silaznog) transporta auksina iz vršnog dela prirasta do pupoljaka, čime se sprečava njegovo inhibitorno delovanje pa se pupoljci nesmetano aktiviraju i daju maksimalne priraste, naročito ukoliko se zahvat rovašenja izvede 2-4 nedelje pre cvetanja kod jabučastog voća. Raniji ili kasniji termini primene ne daju tako dobre rezultate, pa i o tome treba voditi računa prilikom primene ovog zahvata. Rovašenje se može izvoditi i ispod prirasta, u cilju smanjenja snage njihovog rasta. Ovoga puta, zasecanjem ispod prirasta se prekidaju ksilemski sprovodni sudovi što uslovljava smanjen porast.
Zahvat rovašenja se izvodi različitim priborom, u zavisnosti od debljine prirasta na kome se vrši zasecanje: na tanjim granama zahvat se izvodi nožem (kalemarskim, kao i onim sa dvostrukim savijenim sečivom), a na debljim granama i višegodišnjim delovima stožine koriste se makaze sa ravnim sečivom ili sa testrom za ravne rezove (zubci su nazubljeni sa unutrašnje strane).
Zahvati rovašenja primenjeni na stablima šljive mogu dovesti do vrlo različitih rezultata, što je uslovljeno sortom, različitim fiziološkim statusom biljke, neizbalansiranim odnosom rasta i rodnosti, ali i starošću stabala. Mlađa stabla u principu daju bolji odgovor na zahvate rovašenja, zbog postojanja većeg broja prisutnih tačaka rasta različitih kategorija. Isto tako, bujnije sorte daju veći broj prirasta u odnosu na one manje bujne, mada i različiti rodni potencijal stabala i sorti može uzrokovati pomenute razlike. Zahvati rovašenja iznad pupoljaka svoju optimalnu primenu imaju u prvim godinama formiranja uzgojnog oblika, kada se iniciraju tačke rasta na ogoljenim delovima stožine i time sprečava „etažnost“ kod šljive koja je prisutna zbog upotrebe bujnih podloga poput džanarike. Reakcija stabala šljive nakon zahvata rovašenja najbolja kada se razviju prirasti umerene bujnosti, bilo da su oni rodne grančice ili vegetativni prirasti. Kod starijih stabala može doći i do odsustva reakcije u smislu neaktiviranja tačaka rasta.

dr Dejan Marinković