[Rilak SlađanaUčesnik]

Psammotettix alienus je cikada čija se brojnost iz godine u godinu povećava čemu doprinose i tople jeseni sa malo padavina. Pored direktnih šteta koje nanosi hraneći se sisanjem biljnih sokova, ova cikada je značajnija kao prenosilac virusa patuljavosti (kržljavosti) pšenice (Wheat dwarf virus, WDV). Prirodni domaćini ovog virusa su pšenica, ječam, kukuruz ali i korovske vrste iz familije trava – Poaceae. Virus je u našoj zemlji prvi put registrovan 2017. godine i redovno se javlja svake godine u usevima pšenice i ječma. U okolnim zemljama štete koje je virus prouzrokovao iznosile su od 20 do 40%, ali je pojedinih godina bilo šteta i do 100%.

Jedinke ove vrste su sposobne da prenesu virus već 5 minuta nakon ishrane na zaraženoj biljci i nema inkubacionog perioda, a virus se u telu cikade zadržava do kraja života tako da svi razvojni stadijumi mogu preneti virus. To ih razlikuje od ostalih insekata kod kojih postoji inkubacioni period u različitom trajanju zavisno od insekatske vrste. Cikada se kreće u radijusu od 15 km što značajno utiče na brzinu širenja virusa.

Psammotettix alienus godišnje ima od 2 do 4 generacije i prezimljava u stadijumu jajeta u biljnom tkivu. Primarne infekcije nastaju u jesen na tek izniklim biljkama, a u proleće i leto dolazi do sekundarnog zaražavanja. Širenje bolesti počinje od ivičnih delova parcele koje se graniče sa zakorovljenim samoniklim biljkama iz porodice trava. Simptomi na zaraženim biljkama se uočavaju tek na proleće u vidu manjih ili većih žutih oaza ili traka nepravilno raspoređenih uglavnom u usevima iz ranije setve. Takve biljke zaostaju u porastu usled skraćivanja internodija, imaju kratke klasove sa malim brojem zrna ili su sterilne i ne klasaju. Biljke koje su ranije zaražene brže propadaju i suše se, dok one kasnije zaražene slabije bokore, smanjenog su porasta, hlorotičnih ili crvenkastih listova, ali svakako sa smanjenim klasanjem ili se klas i ne formira. Topla i suva jesen utiče na pojačanu aktivnost štetočine.

Virus patuljavosti pšenice se ne prenosi semenom niti zemljištem. Glavni vektor je cikada Psammotettix alienus, te je njeno suzbijanje osnovna mera kontrole virusa. Na smanjenje populacije cikade utiče i suzbijanje korova na površinama oko parcele sa gajenim usevom kao i ranije zaoravanje strništa. Samonikla strna žita su najveći izvor zaraze jer se u velikom procentu strništa obrađuju tek kasno u jesen. Preporuka  je da se redovno obilaze parcele sa usevom pšenice i vrši pregled radi utvrđivanja prisustva ove štetočine. Po EPPO standardu prag štetnosti za cikadu Psammotettix alienus nije definisan ali u zemljama u okruženju, a i kod nas, to je 5 cikada/m². Jedini registrovani insekticid u našoj zemlji za suzbijanje ove cikade je na bazi aktivne materije deltametrin – Decis ekstra.

Slađana Rilak, dipl.inž. zaštite bilja

PSSS Kruševac

[Autor]

Članci