Žuta patuljavost ječma i pšenice
Žutu patuljavost ječma prouzrokuje virus žute patuljavosti ječma (BYDV – Barley Yellow Dworf). Ovaj virus ima nekoliko sojeva, koji su različite virulentnosti. Rasprostranjen je širom sveta i može da prouzrokuje značajne ekonomske štete
Virusne čestice su izometrijskog oblika, prečnika 25-28 nm. Sadrže RNK i proreinski omotač od 180 podjedinica. Domaćini virusa su iz porodice Poaceae. Javlja se na ječmu, ovsu, pšenici, kukuruzu, ražu, pirinču i još 150 biljnih vrsta spontane flore. Ne prenosi se mehanički. Prenosi se lisnim vašima tako što lisna vaš mora da se hrani na inficiranoj biljci od 10 minuta do 4 časa. Onda sledi period inkubacije (latentni period) 12 do 24 časa i vaš je sposobna da prenese virus na nezaraženu biljku.
U toku leta virus se održava u korovima iz porodice Poaceae, a može i u kukuruzu. Ako je duga i topla jesen (kao što je ove godine) vaši ostaju aktivne i tokom jeseni. I ako postoje usevi i inokulum u okolini (inficirani korovi) javljaju se i prve infekcije izniklog useva.
Simptomi bolesti napadnutih biljaka variraju u zavisnosti od soja virusa, vrste biljaka, vremena zaražavanja i uslova spoljne sredine. Glavni simptomi su žućenje i patuljavost zaraženih biljaka, kod jače zaraze imaju zlatno žutu boju. Smanjenje sadržaja hlorofila u listovima i pojava žutila nastaje kao posledice nekroze floema. Biljke imaju slab korenov sistem, zaostaju u porastu, ne bokore se, imaju male klasove sa šturim zrnima ili izostaje formiranje klasova.
Smanjenje prinosa u velikoj meri zavisi od vremena infekcije, soja i vrste virusa, odnosno njegove patogenosti. Pa se procenat štete kreće od malih, 1 – 3 %, ali i znatno veće, i preko 50 %.
Za kontrolu žute patuljavosti moraju se primenjivati preventivne mere: suzbijanje vektora (vaši), kasnija setva, suzbijanje korova.
Živorad Jovanović, dipl. inž. zaštite bilja
Jovanović Živorad
Jovanović Živorad